Đerdapska klisura

Đerdapska klisura je strateško mesto od velikog značaja, jer njena “Gvozdena vrata” spajaju dva važna kulturna i ekonomska dela Evrope. Nije ni čudo što je bila izazov vekovima za putnike, trgovce, ratnike i moreplovce. Klisura je nastala na mestu gde je Dunav probio Karpatske planine u dužini od 90 km. Ona se sastoji od četiri klisure: Golubačka, Gospođin vir (u čijem središtu se nalazi turističko središte Lepenski Vir), Kazan i Sipska klisura, i tri kotline: Ljupkovska, Donjomilanovačka i Oršavska.

Nacionalni park Đerdap je najveći u Srbiji i čini ga čak deset celina: velike reke Lepenski Vir, Veliki i Mali Štrbac sa Trajanovom tablom, Golubački grad, Sokolovac–Bosman, Čoka Njalta sa Pesačom, Tatarski vis, Šomrda, Bojana, Ciganski potok i kanjon Boljetinske reke – Greben. Životinjski svet je veoma raznovrstan, pa tako u stoletnim hrastovim i bukovim šumama žive ris, šakal, vuk, štekavac, crna roda, sova ušara, divlje svinje, jeleni, kune, zečevi, grlice, divlji golubovi… Na liticama Đerdapskog Kazana ima divokoza, sokolova i orlova. Dunav i Dunavsko jezero su bogati ribom, pa nije ni čudo što je čovek Lepenskog Vira izabrao riboliko božanstvo, za ono božanstvo kome će se klanjati i koga će obožavati, a koje mu je donelo život i opstanak. Đerdapska klisura je pogodna za rekreativni, ali i za privredni ribolov, jer obiluje različitim vrstama riba: pastrmka, kečiga, smuđ, šaran, štuka, som, deverika.

Ovaj jedinstveni evropski rezervat tercijarne flore, faune i vegetacije se ističe ne samo svojim istorijskim razvojem, povoljnom klimom, već i složenom mrežom kanjona, klisura i dubokih uvala. Pored životinjskog sveta, Đerdap obiluje i raznovrsnim biljnim svetom, čak 1100 različitih biljnih vrsta. Na prostoru Lepenskog Vira pronadjene su značajne biljne vrste, koje su pre svega značajne za nauku: orah, maklen, jorgovan, medunac, koprivić. Među svima njima posebno je značajna đerdapska lala, možda i najznačajnija zeljasta biljka na ovom području. Na području opštine Golubac, nalaze se čak četiri rezervata prirode: Golubački Grad, Bojana, Bosman-Sokolac i Tatarski vis. U njima se nalaze biljke koje su endemiti čitavog Balkanskog poluostrva: mečija leska, Pančićev maklen, zelenika, medunac, jorgovan, koprivić… A u živtinjskom svetu na ovom području se ističu dugouhi slepi miš, golubačka mušica i sivi puh. Golubački Grad se prvi put u istoriji spominje 1335. godine kao ugarsko vojno utvrđenje, pa tako ovaj deo parka dobija i svoju istorijsku namenu.

Nacionalni park Đerdap predstavlja pravi naučno istraživaki centar u prirodi. Rezervati prirode Veliki i Mali Štrbac su najzanimljiviji delovi parka kako naučno, tako i istorijski. Sa naučne strane ovaj deo parka obiluje reliktnom vegetacijom, a sa istorijske strane tu je Trajanova tabla, Tabula Traiana, rimski natpis koji se nalazi na samom izlazu iz Đerdapske klisure, a koji potiče iz 100. godine nove ere. Tipično utočište reliktnih i retkih vrsta drveća i njihovih zajednica je rezervat Čoka Njalta sa Pesačom, dok se na Šomrdi nalazi retka biljna vrsta zelenika koja raste na padinama istoimenog vrha, na mestu koje se zove Radisavljev krak. Rezervat Ciganski potok je poznat po autohtonoj vrsti šumske zajednice oraha, koja predstavlja pravu prirodnu retkost autohtonih šuma oraha. U kanjonu Boljetinske reke, u blizini ušća u Dunav, vide se značajni tragovi savijanja, nabiranja i ukrštanja slojeva stena različitih boja koja su ostavili tektonski poremećaji u prošlosti. Čuveni vidikovci su Okmejdan, Venac, Crni vrh, a posetioci mogu da uživaju i u čuvenim stazama zdravlja. Golubac je centar srpskog jedrenja, pre sve ga zbog ukrštanja vetrova i širine Dunava.